Teflon tava hayatımıza giriyor… 1938 yılında DuPont şirketi adına çalışan Amerikalı bir kimyager olan Roy Plunkett tarafından yapılan bir deneyde gaz polimerize oldu ve teflon birazda tesadüf olarak keşfedildi. Aslında Plunkett, toksit olmayan soğutucu bir gaz üzerine çalışıyordu, çalışmaları sırasında bir tüp tetrafloroetilen gazı hazırlamıştı, bu tüpü açtığı sırada ise ilginç bir şey ile karşılaşacaktı. Açtığı tüpün içi boştu, asıl daha da ilginç olan ise tüpün boş olmasına rağmen ağır olmasıydı. Evet, Plunkett karşılaştığı durumda şaşırmış ama olası durumları bir kimyager olarak ele almış ve gerçekleşenin ne olduğunu bilimsel olarak değerlendirmiş, sonuç olarak ta tüpü ortadan ikiye kesmeye ve tüpü bu şekilde incelemeye karar vermiştir. İnceleme esnasında tüpün iç kısmının beyaz bir toz ile kaplı olduğunu fark etti, bu kaplama yüksek ısıdan, elektrikten, en güçlü asitlerden ve çözücülerden bile etkilenmeyen bir tozdu. Bu yeni buluşun o an mutfaklarda bizlerin nasıl işine yarayacağı ise daha sonra keşfedilecekti.
(PTFE) Politeirafloroetilen ya da bilinen adıyla teflon, çok sayıda flor atomu eklenerek tepkisiz hale gelmiş olan uzun karbon molekül dizisi elde edilerek oluşmuştur. PTFE yapışması güç bir malzemeydi, akıllara şöyle bir soru gelmiş olacaktır. Peki, yapışması güç bir malzeme tavaya nasıl tutunacaktı, bunu ilerleyen bölümlerde göreceğiz. Bunun ile ilgili ilk deneylerin çok başarısız olduğunu söyleyelim, yapılan deneyler tavanın adeta zehir akıtan çok zararlı bir hale geldiğini ve ne iyi ki tüketicilere ulaşmadan sadece bir deneysel çalışma olarak kaldığını bilmek sevindirici.
Gelişen teknoloji ve yöntemler tavaların önce kumlandığı, ardından sıvı hale getirilen PTFE’nin tüm kıvrım, çatlak ve ince köşeleri kaplayacak şekilde zararsız kaplaması ile sağlıklı bir hale getirilmesi sağlanmıştır. Bu işlem ile tava pürüzsüz yüzey kazanmış olmuş ve kullanıma uygun hale gelmiştir. Flor atomları ile oluşan duvar, PTFE’deki karbona sımsıkı bağlanır ve bu bağlanma sonrası başka hiçbir şeyin bağlanmasına izin vermez. Biz bu duruma mutfaklarımızda çok sevinir ve dibi tutmayan pilavlar yiyerek mutlu oluruz. Şimdi daha önceki birçok makalemizde olduğu gibi tarih turuna çıkmak istiyoruz. Öncelikle neden ihtiyaç duyuldu?
Neden Teflona ihtiyaç duyuldu?
Yine kısa bir tarih turu, bu soruya cevap bulmamıza yardımcı olacak, insanlar çok ilkel zamanlardan günümüze yemek pişirmek için değişik yöntemler kullandılar. Önceleri pişirilmiş toprak çanak, çömlekler ile bu ihtiyaç giderilmeye çalışılmıştı daha sonraları çeşitli metallerden yapılan tava ve tencereler mutfaklarımıza girmeye başladı.
Arkeolojik kazılarda Amerika yerlileri, Eski Mısır, Uzak Doğu ve daha birçok yerde Kilden yapılmış örnekler mevcut, metalin mutfakta yer alması ise Tunç çağı ile başladığı düşünülmektedir, kil, seramik, bakır, dökme demir ve ilerleyen yıllarda çelik insanların mutfakta yemek pişirme esnasında en büyük yardımcıları olmuştur ama bir şey hep eksik kalmıştı. Pişirilen yiyeceklerin pişirildiği yüzeye yapışması sinir bozucu bir şeydi. Yanmaz yapışmaz tava icat edilmesi gereken bir mutfak gereci olarak ihtiyaç duyulan bir şeydi. Mesleğinde usta sayısız şef ve aşçı yanmaz yapışmaz tavanın ihtiyacının farkındaydılar. Plunkett’in keşfinin mutfakta işe yarar hale gelmesi, tüm aşçılar için bir çare olacaktı.
Yapışmaz Tava Hayatımızda
1949 yılına geldiğimizde Fransız mühendis Marc Grégoire ve eşi Colette duydukları bu PTFE ürününü alüminyum ve çelik üzerine püskürterek sabitlemeyi başladılar. Başlangıçta balıkçılık ekipmanlarını kaplamakta kullanılan PTFE, daha sonra eş Colette’in tavsiyesi ile mutfak gereçlerinde denendi ve başarılı olununca adına daha sonra TEFAL diyecekleri bu yeni kaplamalı tava ilerleyen yıllarda çok önemli bir mutfak eksikliğini giderecekti.
TEFlon kaplamalı ALüminyum cümlesinin kısaltması olacak olan tefal kelimesi bir ürüne genelleme anlamı katan bir isim olacaktı. 1954 yılında patenti alınan bu mucize ürün, 1955 yılında Tefal isimli şirket, bu çift tarafından kurulunca bu ürün mutfak gastronomisine resmen katılmış oldu. Evli çift çok uzun sürmeden yanmaz yapışmaz bu ürünün üretimine ağırlık verdiler, 1958 yılına gelindiğinde fabrikanın sırf tava satışı yıllık 1 milyonu çoktan geçmeyi başlamıştı. Fabrikanın kurulduğu yıllarda Colette’in sokaklarda bu tavaları sattığı, ürünün tanıtımını yapma konusunda çok çaba sarf ettiği bilinen bir şeydi. Yanmaz yapışmaz bu yeni ürünü kullanmaya başlayan mutfak şefleri, aşçılar üründen memnun kalması, popülaritesinin artmasını sağlamıştır. Şimdi işin sağlık ile ile ilgili kısmını ele almak faydalı olacaktır.
Teflon Güvenilir mi?
Kanserojen kelimesi günümüzde artık gündelik dilde sıkça kullanılan bir kelime haline gelmiştir, insanlar yedikleri gıda malzemelerinin ne kadar sağlıklı ne kadar faydalı olduklarını ve zarar görüp göremeyeceklerini artık daha çok bilmek istiyorlar. Geçmişte asittik ürünlerin bakır ile etkileşime girdiklerini gören yemek şefleri özellikle bu konuda hassastılar, sonuçta PTFE kimyasal bir maddeydi ama önemli olan ayrıntı PTFE reaktif değildi. Daha detaylı söylemek gerekirse gıda maddelerinin barındırdıkları proteinler, içinde bulundukları kap olan tava veya tencerenin metalindeki iyonlarla etkileşime girmeye çalışırlar, bu etkileşim çabalamasına biz yapışma deriz. Protein moleküllerinin içinde bulunduğu yüzeye tutunma çabasını önlemek için reaksiyonu durdurmak gerekir, en basit yöntem karıştırmaktır, bazı uzmanlar ilerleyen yıllarda teflon kullanımı ile ilgili endişelerini dile getirmeye başlayınca konu şefler, ev hanımları için daha önem arz eden bir şey haline gelmiştir. PTFE ile ilgili bilinen şey, PTFE’nin reaktif olması ve etkileşim tamamen ortadan kalktığı için yapışma meydana gelmediğidir. Bu sebepten sağlık açısından tehlike söz konusu değildir. Ancak bir ayrıntıda burada karşımıza çıkıyor, PTFE’nin tehlikeli olabileceği bir ısı söz konusudur. 300°C ve üzerindeki ısılar, teflon ürünlerin sahip oldukları kimyasalın dışarıya çıkması ve zararlı hale gelmeleri demektir. Bu ısıya normal koşullarda ulaşmak mümkün olmadığı için zararlı olduğu söylenemez.
@tarihlibilim
#teflon #royplunkett #science #Politeirafloroetilen #history #mutfakbilimi #ısıiletkenliği #MarcGrégoire #Colette #DuPont #bilim #kitchen #tarihlibilim
