Robot Bilimi; Peki Başlangıcı Ne Zaman? Aristo şöyle demişti;
“Eğer tüm araçlar emredildiğinde veya kendi kendilerine çalışabilselerdi işçilere veya kölelere ihtiyaç kalmazdı”
Tembel ama güçlü insanlar köle edindiler, tarih bunu sayısızca kez yazmıştır, zeki insanlar ise bugün bizim robot dediğimiz tarzda şeyleri hayal ettiler ve onları üretmeye çalıştılar, tarih bazılarını isimleriyle yazdı, bazılarını ise maalesef bilemiyoruz.
Bugün tarihe dokunan döneminin ötesinde yaşayan isimlerden bahsedeceğiz.
Az önce alıntı yaptığımız Aristo adeta bize tarihten bir ipucu verdi, hatta Aristo’dan biraz daha önce yaşamış Yunan Matematikçi Archytas’ın buharla çalışan, mekanik prensiplere uçan bir güvercin yaptığını biliyor muydunuz?
Şimdi bu tarihlerden daha sonra yaşamış, batının robotik bilimin babası olarak kabul ettiği, El-Cezeri’den bahsetmek isteriz. Tam adıyla Ebû’l İz İsmail İbni Rezzaz El Cezerî bugün Türkiye sınırları içerisinde yer alan Şırnak ili Cizre ilçesinde 1136 yılında dünyaya gelmiştir.
Cezeri’den apayrı bir makalede elbette bahsedeceğiz, yaptıkları bunu zaten fazlasıyla hak ediyor. Kısaca bahsetmek gerekirse Cezeri, Selçuklu Türklerinin Sökmen boyundan olan biri olarak Artukoğulları sarayında kendisine tanınan imkanlar sayesinde buluşlarını yapma fırsatına sahip oluyordu. Artuk Hükümdarının talimatıyla yaptıkları tüm buluşları resimleri, çizimleri ile birlikte kitaba kayıt ettirmiş ve 1206 yılında “Kitabü’l Hiyel” ortaya çıkmıştır.
Elbette Cezeri kendisinden sonraki nesillere ilham kaynağı olmuştu, bunlardan biriside Leonardo Da Vinci‘dir. Bizler şimdi günümüze biraz daha yaklaşmak istiyoruz.
Robot Ne Demektir?
Dilerseniz önce ‘robot’ sözcüğünden kısaca bir bahsedelim, Karel Čapek ismi eminiz ki bir çoğumuz için tanıdık gelmeyecektir. Karel 1890 Bohemya (bugün Çekya devleti içerisinde yer alan Prag) da dünyaya gelmiş ve Bilim merakı olan bir oyun yazarı olarak tanınmış birisidir. Almanca ”arbeit” (çalışmak) kelimesinin Çek dilinde ki karşılığı olan robota kelimesinden Robot kavramını üretmiştir. Yazdığı tiyatro oyunundaki tema ise bugün için bile oldukça ilginçti; Oyundaki tema “insan makinayı yapar, makinede insanı öldürür”.
Bugün yapay zekâ konusunun tartışıldığı dönemden çok önce böyle bir temanın işlenmesi gerçekten ilginç.
Karel Čapek’in ılk kez kullandığı robot terimi zaman içerisinde yaygınlaşacak ve 1941 yılında Isaac Asımov tarafından türetilerek robotik terimine dönüşecek ve yaygın telaffuzu daha da artacaktı.
Şimdide Robot Teknolojisinin kronolojik bir geçmişini sıralayacak olursak;
Kronolojik Tarihi
~MÖ 270: Ctesibus adlı Yunan bilgin hareketli parçalardan oluşan su saatleri üretti.
~MÖ 100: İskenderiye’de kendiliğinden açılan büyük tapınak kapıları yapıldı.
1136-1206: El Cezire’ye ait çeşitli su saatleri, fıskiyeler, otomatlar yapıldı.
1470: Da Vinci’nin Şövalye Robotu.
1770: Wolfang von Kempelen‘in İmparatoriçe Maria Theresa onuruna Satranç Oynayan Türk otomatı
1773: Gizemli Mekanik Kuğu hem teknolojinin hem de sanatın harika bir birleşimidir. Bu zarif mekanik kuş, sadece bir mühendislik mucizesi değil, aynı zamanda insan yaratıcılığının sınırlarını zorlayan bir eser olarak kabul edilir. John Joseph Merlin ve James Cox tarafından yaratılan bu otomaton, ince işçilikle işlenmiş ve detaylı bir mekanizmaya sahiptir.
1800: Jacques de Vaucanson, Pierre & Henri-Louis Jacquet-Droz, Henri Maillerdet otomatik yazı yazan ve müzik enstrümanı çalan makineler geliştirdiler.
1801: Joseph Jacquard ilk kez delikli kart ile çalıştırılan otomatik dokuma makinesini icat etti.
1818: Mary Shelley, Frankenstein adlı hikayesinde yapay bir yaşam şeklini işledi.
1830: Christopher Spencer mekanik kam denetimli otomatik bir torna tezgâhı yaptı.
1892: Seward Babbitt sıcak metal parçaları fırından almak üzere motorlu tutucuya sahip vinç tasarladı.
Robot Bilimi; Peki Başlangıcı Ne Zaman? Bu soruya cevap aramaya devam…
Robota
1920 – 1921: Çekoslovak Karel Capek’in yazdığı bir tiyatro oyununda ilk kez ROBOT kelimesi kullanıldı. Yazar bu kelimeyi Çek dilinde “hizmet eden” anlamında kullanılan “robota”dan türetti.
Tiyatro oyunu, “insan makineyi yapar, makine de insanı öldürür” teması üzerine kuruluydu.
1938: DeVillbis firması için Willard Pollard ve Harold Roselund programlanabilir püskürtme boyama makinesini ürettiler.
1940: Massachusetts Teknoloji Enstitüsü’nde (MIT) radar teknolojisinin geliştirilmesi, cisimleri insan etmeni olmadan algılama konusunda en önemli adımlardan birisi oldu.
1940: Grey Walter ışığa yönelen ilk gezer robotları (machina speculatrix) üretti.
1941: Isaac Asimov “Robot” kelimesinden “Robotik” kelimesinden türetip ilk kez kullandı.
Robotik, robot teknolojisiyle ilgili tüm alanları kapsayan bir tanım olarak kabul ediliyor.
1942: Isaac Asimov, Runaround isimli hikayesinde Robotların üç yasasını yazdı.
1946: George Devol, genel amaçlı, manyetik kayıt yapabilen ve tekrar çalıştırılabilen bir cihaz geliştirdi ve çeşitli makinelerde kullandı.
1946: J. Presper Eckert ve John Mauchly, Pennsylvania Üniversitesi’nde ilk elektronik bilgisayar olarak bilinen ENIAC isimli bilgisayarı geliştirdi.
Whirlwind adlı bir başka bilgisayar, MIT’de ilk olarak bir bilimsel problemi çözdü.
1948: MIT’den Norbert Wiener Elektronik, Mekanik ve Biyolojik sistemlerin denetim ve iletişimini inceleyen, “Sibernetik” başlıklı kitabı yayınladı.
1951: Raymond Goertz, ABD Atom Enerjisi Komisyonu için uzaktan işletilen bir kol tasarladı.
1954: George Devol, programlanabilir genel amaçlı robotu tasarladı ve patent başvurusunu yaptı.
1956: G. Devol ve Joseph F. Engelberger, Unimation Inc adlı dünyanın ilk robot firmasını kurdular.
Ticari Robotlar devri
1958: Satış amaçlı ilk ticari robot üretildi.
1959: MIT’de servomekanizma laboratuvarında robot kullanılarak bilgisayar destekli üretim amaçlı bir gösteri yapıldı.
1959: Planet firması, ilk genel amaçlı ticari robotu pazarlamaya başladı.
1960: Harry Johnson ve Veljko Milenkovic’in tasarladığı Versatran isimli robot pazarlanmaya başlandı.
Unimation robotlarının adı Unimate Robot sistemleri olarak değiştirildi.
1962: General Motors ilk kez bir endüstriyel robotu (Unimate) üretim hattında kullanmaya başladı.
Robot, sıcak olan parçaları kalıp döküm makinasından almak amaçlı kullanıldı,
1963: Bilgisayar denetimli, altı eklemli ilk yapay kol (Rancho arm) geliştirildi.
1964: Dünyanın önde gelen bazı üniversite ve araştırma merkezlerinde (MIT, Stanford Araştırma Enstitüsü, Stanford Üniversitesi, Edinburgh Üniversitesi) ilk kez Yapay Zekâ araştırmaları başladı ve laboratuvarları açıldı.
1965: DENDRAL isimli ilk uzman sistem yazılımı geliştirildi.
1966: Nokta kaynağı yapan ilk robotlar üretildi.
1967: Japonya, ilk kez robot ithal ederek robot teknolojisini kullanmaya başladı.
1968: Marvin Minsky, on ayaklı ahtapot benzeri bir robot geliştirdi.
1968: Stanford Araştırma Enstitüsü’nce Shakey isimli ve görme yeteneği olan ilk gezer robot üretildi.
1970: Stanford Üniversitesi’nce bir robot kol geliştirildi ve bu robot kol Stanford Kolu adıyla araştırma projelerinde bir standart olarak yerleşti.
: Richard Hohn, Cincinnati Milacron Corporation adına ilk mini-bilgisayar denetimli robotu geliştirdi.
Geliştirilen robot T3 (The Tomorrow Tool) olarak adlandırıldı.
1974: Stanford kolunu geliştiren Profesör Scheinman Vicarm Inc. isimli bir firma kurarak mini bilgisayar kullanan robot kollarının pazarlamasına başladı.
1974: Dokunma ve basınç algılayıcıları kullanarak küçük parçaların montajını yapabilen ilk robot, üretim hattında kullanılmaya başlandı.
1976: Viking 1 ve Viking 2 uzay araçlarında robot kollar kullanıldı.
1977: ASEA isimli Avrupalı bir robot firması, iki ayrı boyutta robot üretimine başladı.
Star Wars ile robotlar tanınıyor
1977: Star Wars sinema filmindeki C3PO ve R2D2 robot animasyonlarıyla robot kelimesi geniş insan kitlelerine yayıldı.
1978: PUMA isimli robot üretildi ve pazarlanmaya başladı.
1979: Stanford Cart isimli gezer robot, üzerine monte edilmiş bir kameradan alınan görüntüleri kullanarak engellerle dolu bir odayı engelleri aşarak boydan boya geçti.
1984: SRI tarafından Shakey’den daha fazla gelişmiş bir gezer robot olan Lakey üretildi.
1990: ABD’de 12 civarında, Japonya’da ise 40’dan fazla robot firması kuruldu.
1993-1994: Önceki robotlara göre ucuz maliyetli ERRATIC ve PIONEER1 isimli gezer robotlar üretildi.
Oyuncak robotlar
1998: Robot oyuncak FURBY piyasaya çıktı.
1999: AİBO Sony tarafından ev oyuncak hayvanı olarak piyasaya sürüldü.
2000: ASİMO Honda tarafından piyasaya sürüldü,
2004: Sadece Kuzey Amerika’daki Robotik sektör 1,06 miyar dolarlık iş hacmine ulaştı.
2008: PHONİX isimli NASA robotu Mars’ta araştırmalar yapmaya başladı.
2008: Universal Robots’un e-serisi Cobot’lar piyasaya sürüldü.
2014: Böceklere DNA Bilgisayar nakledildi.
2014: Biyonik Kanguru FESTO tarafından tasarlanarak satışa sunuldu.
2016: Hyundai giyilebilir ilk robotu üretti.
2016: Sophia Hong Kong Merkezli Hanson Robotics tarafından dünyanın insansı ilk robotunu tanıttı,
2017: AGİLİTY ilk ürünü CASSİE arama kurtarma amaçlı olarak piyasaya sürüldü.
2018: Intuitive Surgicals’ın da Vinci SP ameliyat platformu kullanılmaya başlandı. (Sezgisel Cerrahi)
2021: Boston Dynamics’in Atlas robotunun bir sporcu gibi ‘parkur’ yapması.
Ve daha bunlara eklenecek niceleri…
Robot Bilimi; Peki Başlangıcı Ne Zaman? Bu soruya cevap bulduğunuzu umuyoruz. 🙂
#science #bilim #history #tarih #sophia #robot #robotik #cassie #cobat #furby #phonix #elcezeri #davinci #tarihlibilim
https://www.tarihlibilim.com/post/bilgisayar/
@tarihlibilim
6 comments