Chang Heng ismini daha önce duymuş muydunuz? Bugün depremler denilince ilk hangi ülke geliyor? Sismograf ne demek? Richter Ölçeği Nedir? Bu ve buna benzer aklınıza gelen soruları bugün cevaplandırmak istiyoruz.
M.S. 78-139 yılları arasında Çin’de yaşamış matematik, coğrafya ve astronomi meraklısı Chang Heng bilinen en eski deprem ölçüm aletini bulan kişiydi. 2 metre uzunluğundaki tunçtan yapılmış bir çubukla bunu ölçebiliyordu. İlerleyen yıllarda bu ölçümleme ilgili çalışmalar yapılmaya devam etti ve 1880 yılında üç İngiliz bilim insanı olan John Milne, James Ewing ve Thomas Gray Yokohama- Japonya’da meydana gelen büyük bir deprem sonrası Deprem Bilimi Topluluğu kurulmasına öncülük etmişler ve depremlerin ölçümlenebilmesi için araştırmaları ciddi ve daha bilimsel çalışmaları başlatmışlardır.
John Milne deprem kayıt istasyon ağlarının kuruluşlarını başlatan ilk kişiydi.
Deprem bilimciler birçok kaydı karşılaştırarak sarsıntının yerini ve büyüklüğünü belirleyebiliyorlardı. Büyüklükten kasıt aslında depremin merkezinde açığa çıkan enerji miktarıydı.
1935 yılına geldiğimizde Beno Gutenberg‘in çalışma arkadaşı olan Amerikalı yerbilimci Charles Richter bir ölçü aleti icat etmişti. İlk kullanılmaya Güney Kaliforniya’da başlanılan bu ölçüm cihazı zamanla yaygınlaşarak tüm dünyada kullanılacaktı. Aslında Richter Japon Kiyoo Wadati’nin 1928 yılında Japonya’da depremler üzerine yaptığı çalışmalardan yola çıkarak bu icadı arkadaşı olan Beno Gutenberg ile birlikte yaptığını söylemiştir. Kaliforniya Teknoloji Enstitüsü’nde kuramsal fizik alanında doktorasının üzerinde çalışmaya başladığı sıralarda Sismolojiye olan ilgisi artmaya başlamıştı. Yapmış olduğu sayısız inceleme ve araştırma neticesinde halen kabul gören ölçümlemeyi bulmuştur.
Depremin Şiddet Ölçümü
Bilim İnsanları depremlerin sınırsız olduğunu yani yukarıya doğru bir sınırı olmadığını savunmuşlardır, jeolojik levhaların jeolojik enerji potansiyellerinin ise tahminen 9,5 büyüklüğünü doğal yollar ile geçemeyeceğini düşünmektedirler. Her jeolojik levhada, sıklıkla ufak veya büyük hareketliliğin olduğu ve olmaya devam ettiği gözlemlenmektedir. Bizler bir kısmını hissetsek te, çoğu kısmını hissetmiyoruz. Levhaların her hareketi bir kısım enerjinin açığa çıkmasına ve bu enerjinin birbirlerini tetikleyen bir durumda devam ettiğini gösteriyor. Levhalar rahat ve serbest hareket edemedikleri zaman itici kuvvetlerin levhalarda jeolojik enerji olarak saklanması, yani enerjinin birikmesi ile kuvvetli depremler oluşur. Bu bilimsel araştırmalar neticesinde bilim insanları, dünyadaki mevcut jeolojik levhaların hiçbirinin, 9,5 şiddetinden büyük deprem oluşturacak jeolojik enerji potansiyeline sahip olmadığını düşünmektedirler. Şiddet ile ilgili grafiği incelemenizi tavsiye ederiz.
Depremler büyüklük olarak oldukça fazla çeşitliliğe ve etkiye sahiptirler. Richter ölçeği logaritmiktir. Her bir adım, enerji salınımında on kat fazla artışı temsil eder. Daha açıklayıcı bir biçimde yedi şiddetinde bir deprem, altı şiddetindeki bir depremden on kat, beş şiddetindeki bir depremden yüz kat, dört şiddetindeki bir depremden bin kat daha yıkıcı bir etkiye sahiptir. Bu ölçümleme ayrıca hangi şiddetteki depremin daha sık gerçekleşme sıklığını da bize sunar.
2,0-2,9 aralığındaki bir deprem günde yaklaşık 1.000 kez dünyanın farklı yerlerinde gerçekleşmektedir. Bunun yanında 5,0-5,9 aralığındaki bir deprem yılda 800 kez gerçekleşmektedir. 8,0-8,9 aralığında ise yılda bir kez gerçekleşmektedir. 9,0 ve üzeri ise yaklaşık yirmi yılda bir diye tahmin edilmektedir.
Bilinen bazı ölçülmüş büyük depremler ise şunlardır;
- 1950 Tibet Depremi 8,6
- 1952 Rusya Depremi 9,0
- 1960 Şili Depremi 8,6
- 1964 Alaska Depremi 9,2
- 2004 Sumatra Depremi 9,5
- 2010 Şili Depremi 8,8
- 2011 Japonya Depremi 9,0
Tedbir, Tedbir, Tedbir
Depremin yıkıcı etkilerinden korunmak için bizim yapacağımız ise her zaman hazırlıklı ve tedbirli olmaktır. Bununla ilgili eğitici programlardan muntazam faydalanmak ise elimizde, biz tedbiri artırıp, bu konuda bilinçlendikçe ölüm oranlarında Japonya’da olduğu gibi çok daha az olacaktır.
Depremlerin şiddetini azaltmada faydalı olan İzolatör kullanımı da bu anlamda çok önemli bir diğer ayrıntıdır.
@tarihlibilim
#rihter #Science #history #tarih #bilim #sismoloji #deprem #japonya #earthquake #richterscale #izmirdepremi #deprem #japan #tarihlibilim
https://www.tarihlibilim.com/post/depremin-siddeti-nedir/
https://www.tarihlibilim.com/post/sismik-izolator/
https://www.tarihlibilim.com/post/dunyada-yasanmis-buyuk-depremler/