Makine Dehası Mennan Usta hakkında neler biliyoruz? Bir Sanayi Efsanesinin Bilimsel ve Tarihsel Yolculuğu ile tarihe bir ziyaret gerçekleştireceğiz. Hazır mısınız?
1952 yılında Gaziantep’te dünyaya gelen Mennan Aksoy, tüm çocukluğunu yoksulluk içinde geçirdi. İlkokulu 9 yılda bitirmesine rağmen eğitimine devam edemedi. Ancak merak duygusu, onu kendi kendine öğrenmeye itti. Erken yaşlarda bir tamirci dükkânında çıraklık yaptı. Elleri, zamanla çeliğe biçim verir hale geldi. Basit onarım işlerinden yola çıkan Mennan Usta, kısa sürede makinelerin mantığını çözdü. Gözlem yeteneğini kullanarak yabancı üretimlerini izledi, notlar aldı ve sonunda aynısını hatta daha iyisini üretmeye başladı. Herhangi bir teknik çizim kullanmadan sadece zihnindeki tasarımla makine imal etti. Bu yeteneği, onu bir efsaneye dönüştürdü. Tekstil endüstrisine yönelik olarak kendi ürettiği makineler, yüksek maliyetli ithal alternatiflerinin yerini almaya başladı. Fransız yapımı 3 milyon Euro’luk bir halı makinesini 50 bin TL’ye yapması, tüm dikkatleri üzerine çekti.
Üniversite ile ortaklık
1980’li ve 1990’lı yıllarda Gaziantep’teki atölyesinde, yüzlerce makine tasarladı. Yalnızca tasarlamakla kalmadı, aynı zamanda öğrenciler yetiştirdi. Ona çıraklık edenler, bugün Antep sanayisinin temel taşlarını oluşturuyor. Mennan Usta, teknik eğitim almamış bir ustanın bilimsel projelere katkı sunabileceğini herkese gösterdi. 1996 yılında Gaziantep Üniversitesi ile ortak yürüttüğü TÜBİTAK projeleriyle Avrupa’da üretilen makinelerin yerli alternatiflerini geliştirdi. Bu makineler Almanya, İtalya ve Fransa gibi ülkelerde tanınır hale geldi. Fuarlar, onun için hem ilham kaynağı hem de rekabet ortamı sundu. Ancak başarısı, bazı uluslararası firmaları rahatsız etti. Mennan Usta, katılması yasaklanan fuarlara sahte kimliklerle girerek yeni teknolojileri incelemeye devam etti. Gördüğü her sistemi hafızasına kazıyan usta, döndüğünde o düzeneklerin daha verimli versiyonlarını Gaziantep’te imal etti.
Başarı Hikayesi
Mennan Aksoy, yalnızca ustalığıyla değil; aynı zamanda bilgiye olan merakıyla da Gaziantep sanayisinde bir devrim yarattı. Onun makineleri, yurtdışından ithal edilen pahalı sistemlere kıyasla daha dayanıklı, daha ulaşılabilir ve daha yerliydi. 1980’li yıllarda Türkiye hâlâ dışa bağımlı üretimle boğuşurken, Mennan Usta kendi imkânlarıyla geliştirdiği plastik enjeksiyon makineleri sayesinde küçük ve orta ölçekli işletmelere umut oldu. Onun tasarımları, sadece kopyalama değil, özgün mühendislik anlayışını da içeriyordu. Özellikle enjeksiyon kalıplarında yaptığı yenilikler, üretim verimliliğini %30’a kadar artırdı. Türkiye’nin ithal makine kalıplarına olan bağımlılığı, onun makineleri sayesinde ciddi oranda azaldı.
1990’lı yıllarda teknik liselerden mezun olan genç mühendisler, Mennan Usta’nın atölyesine staj veya çıraklık için başvurdu. O, bilgiyi kıskanmadı; tam tersine, her parçayı nasıl tasarladığını, her devreyi nasıl kurduğunu açıkça gösterdi. Üniversitelerle resmi bir bağlantısı olmasa da, birçok akademisyen onun atölyesini teknik gözlem alanı olarak kullandı. Kendisi, “Paylaşılan bilgi çoğalır,” diyerek kendi elleriyle çizdiği projeleri gençlere verdi. Bu tutumu, sanayide bir nevi gönüllü mühendislik okulu oluşturdu. Onun yetiştirdiği ustalar ve mühendisler, daha sonra Türkiye’nin farklı illerinde fabrikalar kurarak kendi makinelerini üretmeye başladı.
2010’lu yıllarda organize sanayi bölgelerinde çalışan yüzlerce makine, hâlâ Mennan Aksoy’un imzasını taşıyordu. Onun makineleri, yalnızca dayanıklılığı ile değil, aynı zamanda enerji verimliliği ile de ön plana çıktı. Bugün Gaziantep’te faaliyet gösteren birçok plastik ve tekstil fabrikası, üretim hatlarının temelinde onun makinelerini kullanıyor. Ayrıca, onun çırakları tarafından kurulan atölyeler, hâlâ aynı prensiplerle üretime devam ediyor. Mennan Usta, geride yalnızca mekanik sistemler değil, bir etik duruş ve bir bilim anlayışı bıraktı. Onun tevazusu, disiplinli çalışması ve üretime duyduğu saygı, sanayi dünyasında nesilden nesile aktarılıyor. Gaziantep Ticaret Odası, 2016 yılında onun adına bir sanayi mükemmeliyet ödülü oluşturdu ve her yıl bu ödülü, yerli üretime katkı sağlayan genç girişimcilere veriyor.
Mirası
Mennan Usta 2015 yılında hayata gözlerini yumduğunda, ardında sayısız makine, binlerce yetişmiş usta ve unutulmaz bir mühendislik dehası mirası bıraktı. Bugün onun adı, meslek liselerinde, üniversitelerde ve teknoparklarda anılıyor. Şu anda bile geliştirilmekte olan pek çok yerli makine projesi, onun fikir altyapısına dayanıyor. Bilim dünyası, Mennan Usta’nın yaklaşımından ilham alarak uygulamalı eğitimin önemini yeniden gözden geçiriyor. O, teknik bilgi ile sezgisel zekânın uyumlu işleyişini bütün dünyaya gösterdi. Mennan Aksoy’un hikâyesi, modern Türkiye’nin bilimsel direnişlerinden biridir. Bugün Antep’ten yola çıkıp dünya ile rekabet eden her makine, onun adını sessizce taşıyor.
@tarihlibilim
