Deprem önceden tahmin edilebilir mi? Bu soruyu eminiz ki sizde daha onca kendinize ve yakın çevrenize sormuşsunuzdur. Bu konu bu felaketi yaşamış kimseler için çok fazlasını barındırıyor. Maalesef artık sıkça duyduğumuz deprem haberleri biz insanların gündelik yaşamlarını olumsuz etkilemeye bile başladı. Bugün deprem hakkında konuşacağız.
Deprem tahmin edilebilir mi?
Dünya genelinde her yıl 200.000’den fazla deprem meydana gelmektedir. Küresel, bölgesel ve yerel sismik izleme sistemleri, deprem oluşumunu anlamak amacıyla bilgi sağlamaktadır. Bu izleme sistemleri, yüksek ve düşük sismik tehlike altındaki bölgeleri belirlemek için kullanılır. Gelişmiş sismik analiz teknikleri sayesinde, depremlerin fiziksel özellikleri üzerine daha fazla ışık tutulmuş ve bilinmeyen sismik olaylar, örneğin yavaş kayma olayları, fayların çoklu yeniden kırılması ve süpersonik kırılma hızı gibi, keşfedilmiştir.
Sürekli sismik izleme, depremlerin anlaşılması ve sismik tehlike değerlendirmesi için temel bilgiler sunmaktadır. Bu izleme sayesinde, depremlerin mühendislik açısından etkilerini belirleme ve buna uygun önlemler alma imkânı doğmuştur. Sismik izleme ve analiz teknikleri, depremlerin karmaşıklığını çözme konusunda önemli bir rol oynamaktadır, bu da güvenli yapılar inşa etmek ve toplumları depremlere karşı daha iyi hazırlamak adına büyük bir adım olarak görülmektedir. Zira tahmin etmek ise çok zordur.
Deprem tahmini neden zordur?
Deprem oluşumu, yer kabuğunun derinliklerinde karmaşık bir süreçtir. Büyük bir depremin büyüklüğü ve zamanlaması, fay bölümünün boyutu ve burada biriken gerilimin miktarı gibi çeşitli faktörlere bağlıdır. Gerilimi ölçmek, zeminde birkaç kilometre boyunca sondaj yapılmasını gerektirdiğinden, bu başlı başına bir mühendislik başarısıdır.
Ancak, bilim insanları bir arızayı kırmak için ne kadar stres gerektiğini tam olarak bilmiyorlar. Yeterince stres biriktiğinde, düşük büyüklükteki bir deprem bile büyük bir sarsıntıya dönüşebilir veya tetiklenebilir. Depremleri tahmin etmek için olası bir strateji, Tanısal bir öncül bulmaktan ibaret olacaktır.
Bu öncül, herhangi bir sarsıntıdan önce tespit edilen gözlemlenebilir bir sinyal olmalıdır. Örneğin, yerin deformasyonu, Dünya’nın iç kısmından anormal radon gazı emisyonu veya tuhaf hayvan davranışları gibi. Bu teşhis sinyali daha sonra yüksek olasılık ve güçlü istatistiksel anlamlılıkla bir depremin nerede, ne zaman ve hangi büyüklükte meydana geleceğini gösterir. Ancak, deprem tahmininin bu ‘sihirli değnek‘ stratejisi henüz başarılı ve istatistiksel olarak istikrarlı bir tahmin şeması sağlamamıştır. Sivil Korumaya Yönelik Uluslararası Deprem Tahmini Komisyonu, 2011 yılında önerilen bir dizi öncülleri analiz etti ve bunların hiçbirinin yaklaşan bir depreme ilişkin güvenilir bir teşhis sunamadığı sonucuna vardı.
Alternatif deprem tahminleri
Bilim insanları, deprem tahmini yerine deprem olasılıklarını ölçmeye yönelik çalışmalara odaklanmaktadırlar. Araştırmacılar, belirli bir olayın gerçekleşme olasılığını belirleyerek toplulukları sismik tehlikeler hakkında bilgilendirmektedir. Bu veriler, deprem öncesi kararlar almak için kullanılabilmektedir.
Depremler, belirli bir yerde zaman içinde yakın aralıklarla meydana gelme eğilimindedir. Deprem kümeleri veya deprem dizileri olarak adlandırılan bu durumlar, ana şoku takip eden artçı şoklar gibi belirli bir yerde ardışık olarak gerçekleşen olayları içerir. EGU Sismoloji Bölümü başkanı Charlotte Krawczyk, ‘Bir bölgede meydana gelen olaylar kümelenme için analiz ediliyor ve sismologlar bu bilgiden gelecekteki olaylar için bir olasılık modeli oluşturabiliyorlar’ diyor.
Bu olasılık modelleri, araştırmacılara belirli bir yerde gelecekteki depremlerin olasılığını tahmin etme yeteneği sağlar. Kısa vadeli modeller kullanılarak bilim insanları, belirli bir yerde birkaç günden bir haftaya kadar bir süre içinde deprem meydana gelme olasılığını değerlendirebilirler. Napoli Üniversitesi’nden jeofizik profesörü Paolo Gasparini‘ye göre, modelleme, bir olayın o dönemde ve yerde meydana gelme olasılığının ‘10.000’de 1’den veya 100.000’de 1’den 100’de 1’e veya 1000’de 1’e’ yükseldiğini gösterebilir. Ancak Gasparini, bir depremin meydana gelme olasılığının yüzde 1’den düşük olduğunu da eklemektedir.
Deprem tahminlerinde Yapay Zekadan faydalanmak
Deprem tahminlerinde yapay zekâdan faydalanmak” konusunda birkaç önemli noktayı ele alabiliriz:
- Veri Analizi ve Öngörü: Yapay zekâ, büyük veri setlerini analiz etme ve desenleri belirleme konusunda oldukça etkili olabilir. Depremle ilgili sismik veriler, jeolojik bilgiler ve diğer ilgili bilgiler, yapay zekâ algoritmaları tarafından incelenebilir. Bu sayede deprem öncesi belirtiler ve olasılıklar daha hassas bir şekilde tahmin edilebilir.
- Zaman Serileri Analizi: Yapay zekâ, zaman içindeki veri değişikliklerini analiz edebilir. Bu, depremle ilgili zaman serilerini inceleyerek gelecekteki potansiyel depremleri tahmin etmekte yardımcı olabilir.
- Risk Değerlendirmesi: Yapay zekâ, belirli bölgelerdeki deprem riskini değerlendirebilir. Coğrafi bilgiler, yerel jeolojik yapı ve sismik aktivite, yapay zekâ modelleri tarafından incelenerek potansiyel risk faktörleri belirlenebilir.
- Hassas Modelleme: Yapay zekâ, karmaşık matematiksel modeller kullanarak deprem olasılıklarını daha hassas bir şekilde modelleyebilir. Bu, geleneksel yöntemlerden daha doğru sonuçlara yol açabilir.
- Büyük Veri İşleme: Yapay zekâ, büyük veri setlerini hızlı bir şekilde işleyebilir, böylece çok sayıda sismik veri anında analiz edilebilir. Bu, hızlı tepkiler ve daha hızlı deprem tahminleri anlamına gelir.
Ancak, yapay zekânın deprem tahminindeki rolü henüz tam olarak netleşmemiştir ve tam anlamıyla kullanılmamaktadır. Bu alanda çalışmalar devam etmekte olup, yapay zekânın gerçek zamanlı deprem tahminlerine ne kadar katkı sağlayabileceği daha fazla araştırmayı gerektirmektedir. Ayrıca, depremlerin tahmin edilmesi zorlu bir konu olduğu için, bu alanda yapılan çalışmaların dikkatle değerlendirilmesi önemlidir.
Sonuç olarak deprem gerçeğini kabul ederek, tedbirli olarak, deprem çantasını sıkça kontrol edip, güncelleyerek, deprem hakkında daha fazla bilgi alarak hazırlıklı olmayı başarabiliriz.
Deprem hakkında güncel bilgiler için linki tıklayabilirsiniz.
http://www.koeri.boun.edu.tr/scripts/lst0.asp
@tarihlibilim
https://www.tarihlibilim.com/post/sismik-izolator/
https://www.tarihlibilim.com/post/dunyada-yasanmis-buyuk-depremler/
https://www.tarihlibilim.com/post/richter-olcegi-nedir/