Coriolis etkisi, Türkiye’de “7’den 77’ye” programı ve Avrupa’da “Pole to Pole” dizisindeki ekvator deneyi ile açıklanmıştır.
Michael Palin’in 1992’deki programında, Nairobi’nin banliyösündeki iki evde ekvatorun güneyindeki evde su saat yönünde, kuzeyindeki evde ise ters yönde aktı.
Bu konuda önceden bilgisi olmayan herkes için bu muazzam bir deneyimdi. Barış Manço, Türkiye’de yayınlanan aynı programda ekvator çizgisinin güneyinde, kuzeyinde ve tam üzerinde aynı denemeyi yapmıştı. Olayın gerçekleşmesindeki sorunun cevabı Coriolis etkisiydi, ancak gerçekten öyle miydi?
Coriolis Etkisi Nasıl Oluşur?
Bu etkiyi ilk tanımlayan o olduğu için Fransız bir Matematikçi olan Gaspard-Gustave Coriolis’in adı verilen bu olay nasıl meydana geliyordu? Aslında gerçekleşen şey tam olarak şuydu;
Yer küremizin yüzeyi üzerinde hareket eden havanın, kuzey yarım kürede hareket yönünün sağına, güney yarım kürede ise soluna sapmasıdır. Bu çekim kaynaklı sapma gücüne Coriolis kuvveti denir.
Oluşması için gereken ortamda çekim gücü, kendi ekseni etrafında dönme, sıcak-soğuk hava, alçak-yüksek basınç gibi faktörler etkilidir.
Bugün, Atmosfer Bilimi yani Meteoroloji, uzun menzilli füzelerin konum hesaplamaları gibi alanlarla da ilgilenir. Bu nedenle, donanma, savunma sanayisi gibi alanlarda da bilgi sahibidirler. Lavabodaki olaya geri dönersek, orada neler olduğunu düşünelim.
Lavaboda oluşan hareket nedir?
Lavaboda oluşan etki, Coriolis Etkisi’ne benzer ancak küçük boyuttaki lavaboda sıcak-soğuk hava, alçak-yüksek hava basıncı gibi faktörlerin gerekliliği küçük ölçekte bulunmadığından sadece benzerdir. Lavabodaki hava, dökülen sıvının yönünü ve karıştırma yapıldıysa elin etkisini etkileyecektir. Üzgünüz ki bize geçmişimizde öğretilen bu ekvator deneyi sadece hatalı bir öğretiden ibarettir.
@tarihlibilim
#sci #science #coriolisforce #coriolisetkisi #barismanco #michaelpalin #tarih #bilim #meteorloji #tarihlibilim