Günlük sıvı ihtiyacımızın büyük bir kısmını oluşturan, ülkelerden ülkelere, kültürlerden kültürlere farklılık gösteren çay günümüzde popüler ve bir o kadar da otantik bir içecektir. Bugün çayın geçmişine bir yolculuk yapmak istiyoruz.
Çayın Bilinen en eski hikayesi
Çayın tarihi ile ilgili en sık söylenen bilindik hikâye, uzak doğuda bugün ki Çin’de tıbbi amaçlı olarak çay yapraklarının kullanıldığı ve sıcak su eklenerek kullanılmaya başlandığıdır. İmparatora sıcak su götüren hizmetkarın suyun içine düşen çay yaprağını fark etmediği, hizmetkarın korku içine girdiği ama İmparatorun bu tesadüf eseri ortaya çıkan yeni sıcak içeceği beğenmesi ile ilgili olan hikâye en bilindik olanıdır. Çay ayrıca Hindistan’da hâlâ tıbbi amaçlar için kullanılmaktadır.
Çay, içilebilir bir ürün olarak önce komşu ülkeler, sonra da daha uzak ülkelerde yayılarak günlük tüketilen bir içecek haline gelmiştir.
Kelime Kökeni
Etimolojik kelime kökeni incelendiğinde, o dönem Çin’de konuşulan dillerin lehçe farklılıklarıyla birlikte kara yolu ile ulaştığı yerlerde Sinitik Çince ile Çai, Cai, Cha, Ca, Shay, Şay, Çay gibi telaffuzlar ile söylenmiş, Güney Çin’de konuşulan Mandarin Çince (Min Nan Çincesi) ile deniz yoluyla ulaştığı yerlerde ise Te, Tee, The, Thee, Teh, Tea gibi telaffuzlar ile söylenmiştir. Çayın bu yolculuğu sonucunda, çay her yerde tüketilebilir bir içecek olmayı başarmıştır.
Bazı örnekler;
- Hollanda THEE
- İngiltere TEA
- Fransa THÉ
- İspanya TÉ
- Almanya TEE
- Türkiye ÇAY
- İran CHAY
- Arabistan ŞAY
- Japonya OÇA
- Hindistan ŞAY
Az önce bahsettiğimiz kara yolu aslında geçmiş zamanların en meşhur, en bilinen ticaret yolu olan ipek yoludur. Doğunun değerli mallarına olan batı ilgisi geçmişten günümüze hep olmuştur.
Yolculuğu
Başlangıçta Hollanda, ardından Portekiz ile başlayan Avrupa’nın çay ile tanışma süreci, İngiltere ile birlikte yaygınlaşmıştır.
İngiltere’nin Uzakdoğu’ya olan ilgisi, sıklıkla Hindistan ve tuz ile sınırlı kalmıştır. İngilizler çay ile Portekiz’e giden tüccarlar vasıtasıyla tanışmışlardır. 18.yüzyılda çay eksperleri Çin’den Portekiz’e gittiklerinde bu ülkede çay ekmeye başlayarak ve adeta bir endüstrinin başlamasını sağlamışlardır. İngilizlerin çay tohumlarını buradan alarak ülkelerine götürmeleri ile çay İngiltere’ye giriş yapmıştır. İngiltere’de çayın beğenilmesi ile Hindistan’da çaya yönelik yatırımların başlamasıyla İngilizlerin başta Hindistan topraklarında olmak üzere yeni kurulan çay tesisleriyle bir sektörün ticaret hayatına yerleşmesi gerçekleşmiştir.
Avrupa’ya İlk çay ticareti yapan ülke Hollanda olmuştur. Ticaret Hollanda’nın Hindistan’da kurmuş olduğu şirket üzerinden gerçekleşmiştir, başta Hollanda Doğu Hindistan Şirketi (The Dutch East India Company) ile başlayan süreç Hollanda ardından Portekiz ile devam ederek ardından İngilizlerle birlikte çok yol kat edecek ve yaygınlaşmış oldu.
Günümüzde Çay
Çay yetiştiriciliği geleneksel yöntemlere bağlı kalmış, ancak teknolojik yeniliklerle de gelişmeye açık hale gelmiştir. Japonya ve diğer birçok ülke, çay üretiminde robotları kullanarak verimi artırmak ve iş gücünden tasarruf sağlamak için çalışmalarını sürdürmektedir.
Çayın Tarihi ile ilgili hazırladığımız bu makaleyi keyifle okuduğunuzu düşünüyoruz. 🙂
Not; Yukarıda harita görselinde Portekiz dikkatinizi çekti mi? Evet, orada çay denizyolu ile ulaşmış olmasına rağmen Te veya benzeri telaffuz edilmiyor. Chá şeklinde telaffuz ediliyor. Böyle telaffuz sebebi Portekiz’e Çin’den direk, dolaysız bir şekilde Kantoncadan geçmesi olduğu düşünülmektedir.
@tarihlibilim
#tee #ipekyolu #çay #TheDutchEastIndiaCompany #çince #ingiltere #trade #robotic #cayinhikayesi #tarihlibilim