Bilgisayar: Yine bir keşif hikayesi, bugün hayatımızın vazgeçilmezi olmayı başarmış, ufalarak ceplerimize bile girmiş bir teknoloji olan bilgisayar teknolojisinin zaman içerisindeki değişimini kronolojik olarak sunmak istedik.
Bilgisayarın Evrimi: Kronolojik Bir Bakış
Bilgisayarlar, modern dünyanın vazgeçilmez bir parçası haline geldi. İnsanlığın bilgi işleme ve iletişim kapasitesini devrimleştiren bu teknoloji, uzun bir gelişim sürecinin ürünüdür.
Mekanik Hesap Makineleri (17.Yüzyıl – 19. Yüzyıl)
Bilgisayarın temelleri, 17.yüzyılda Blaise Pascal ve Gottfried Wilhelm Leibniz gibi matematikçilerin mekanik hesap makineleri geliştirmesiyle atıldı. Bu makineler, temel matematiksel işlemleri otomatik olarak gerçekleştirmek için tasarlanmıştı.
Analitik Makine (1837)
1822 yılında Charles Babbage tarafından “Difference Engine” adı verilen mekanik sayılabilecek bir bilgisayar tasarlanmıştır. Ancak bu makine tam olarak üretilemedi ve çalışmadı. Yine Babbage ve Matematikçi ve bilgisayar bilimcisi Ada Lovelace ile birlikte tasarladığı daha ileri bir tasarım olan “Analytical Engine”i de tasarım ötesine gidemedi ve bu da üretilmedi. “Analitik Makine” için yazdığı notlarla, bilgisayar programlamasının öncüsü olarak kabul edilir. Analitik Makine, genel amaçlı hesaplamaları yapabilecek bir mekanizmayı içeriyordu.
Elektrikle Çalışan Mekanik Cihazlar (1930’lar)
1930’ların ortalarında, elektrik enerjisi kullanarak hesaplamaları gerçekleştiren mekanik cihazlar geliştirildi. Bu dönemde “Analog Bilgisayarlar” ortaya çıktı ve diferansiyel denklemlerin çözümünde kullanıldılar. Yine bu dönemde 1933 yılında Teleks Volkswagen Beetle ve modern otoban sistemleri gibi, Telex mesajlaşma ağı da Almanya’nın Üçüncü Reich’inin ilk döneminde ortaya çıktı. Telex, askeri mesajları dağıtmanın bir yolu olarak başlar, ancak kısa süre sonra bazı ülkelerde 2000’lere kadar varlığını sürdürecek olan hem resmi hem de ticari kısa mesajlardan oluşan dünya çapında bir ağ haline gelir.
Telex, telgrafta kullanım için 1910’lara kadar uzanan teleprinters kullanır. Ancak, pahalı özel telgraf hatları kullanmak yerine, teleks sistemi bu tele yazıcıları, değiştirilmiş telefon anahtarları tarafından yönlendirilen sesli telefon hatları üzerinden birbirine bağlar. Telex ‘in kablosuz sürümleri, pek yakında gelişmekte olan dünyanın uzak bölgelerini birbirine bağlayacaktır.
Dünyanın tüm bilgisini toplayın, organize edin ve paylaşın.
1934 “World Brain”; Belçikalı Paul Otlet‘in mütevazı bir hedefi var: Dünyanın tüm bilgisini toplayın, organize edin ve paylaşın. Otlet, 1900’lerin başından itibaren devasa bir “arama motoru” yaratmıştı.
Onun Mundaneum’u artık gelişmiş kart kataloglarını on altı milyon giriş, fotoğraf, belge, mikrofilm ve daha fazlasıyla birleştiriyor. Ses kayıtlarından televizyona kadar telgraf ve çoklu ortam entegrasyonu üzerinde çalışıyor. 1930’larda İngiliz yazar HG Wells ve Amerikalı bilim insanı Vannevar Bush benzer hedeflere ilerliyorlardı. “World Brain” yazıları bu dönemde ortaya çıktı.
1939’da röle tabanlı Model I Karmaşık Hesaplayıcının yapımıyla sonuçlanır. Aynı yıl Almanya’da mühendis Konrad Zuse, Z2 Bilgisayarını yine telefon şirketi rölelerini kullanarak yaptı.
1939 Westinghouse tarafından inşa edilen röle tabanlı Elektro robot, sesli komutların ritmine yanıt verir ve 78 rpm’lik kayıtlara önceden kaydedilmiş espriler sunar. Dünya Fuarı’nda göründü ve başını ve kollarını hareket ettirebiliyordu.
İlk Programlanabilir Bilgisayar: ENIAC (1945)
ENIAC (Elektronik Sayısal Entegratör ve Bilgisayar), Pennsylvania Üniversitesi’nde John Mauchly ve J. Presper Eckert tarafından geliştirilen dünyanın ilk programlanabilir elektronik bilgisayarlarından biriydi. Hesaplamaları hızlandıran elektron tüpleri kullanıyordu.
Von Neumann Mimarisi (1945)
John von Neumann, bilgisayarların temel işleyişini düzenleyen ve bugün hala kullanılan temel bir tasarım olan Von Neumann Mimarisi’ni tanıttı. Bu mimari, programların ve verilerin aynı bellek alanında depolanması ve işlenmesini sağlayarak bilgisayarların programlana bilirliğini artırdı.
Von Neumann Mimarisi (1945)
John von Neumann, bilgisayarların temel işleyişini düzenleyen ve bugün hala kullanılan temel bir tasarım olan Von Neumann Mimarisi’ni tanıttı. Bu mimari, programların ve verilerin aynı bellek alanında depolanması ve işlenmesini sağlayarak bilgisayarların programlana bilirliğini artırdı.
11 Haziran’da London Times, matematikçi Alan Turing‘den alıntı yapıyor. “Onun (makinenin) normalde insan zekasının kapsadığı alanların hiçbirine girmemesi ve sonunda eşit şartlarda rekabet etmesi gerektiğini anlamıyorum. Soneler hakkında bir çizgi çizdiğinizi bile düşünmüyorum, ancak karşılaştırma belki biraz haksızlık olur çünkü bir makine tarafından yazılan bir sone başka bir makine tarafından daha iyi takdir edilecektir.
Alan Turing, 20. yüzyılın önemli matematikçilerinden ve bilgisayar biliminin kurucularından biri olarak kabul edilir. Özellikle, 2. Dünya Savaşı sırasında yaptığı çalışmalar ile tanınır. O zamanlar, Nazi Almanya’sı tarafından kullanılan Enigma şifreleme makinesini çözmek için bir ekip kurdu ve bu çalışmaların sonucunda Almanların yayınladığı bütün mesajları çözdüler ve savaşın sonucunu direk etkiledi. Bu çalışmaları yaparken Turing Machine kavramını kullandı. Bu kavram, günümüzde bilgisayar biliminde hala kullanılan temel kavramlardan biridir. Ayrıca, Turing aynı zamanda artificial intelligence (yapay zekâ) konusunda da öncü çalışmalar yaptı. Turing, 1936’da insan ve makine zekasının doğası hakkında teoriler geliştirdiği Hesaplanabilir Sayılar Üzerine adlı ufuk açıcı bir makale yayınlamıştı. Dünya Savaşı sırasında Turing, matematik dehasını Alman ENIGMA şifreleme makinesinin bilmecesini çözmek de dahil olmak üzere kod kırma çabalarına uyguladı.
1950’li yıllar çok hızlı geçecekti
Ticari olarak üretilen ilk bilgisayarlardan biri olan şirketin ilk müşterisi ABD Deniz Kuvvetleriydi. ERA tarafından tasarlanan ancak Remington-Rand tarafından üretilen 1101, yüksek hızlı bilgi işlem için tasarlanmıştı ve en eski manyetik depolama cihazlarından biri olan ve ERA’nın kendi başına mükemmelleştirmek için çok şey yaptığı bir teknoloji olan manyetik tamburunda 1 milyon bit depoladı. Laboratuvarlar. 1101’in temel mimari detaylarının çoğu, 1960’lara kadar daha sonraki Remington-Rand bilgisayarlarında tekrar kullanıldı.
Avustralya’nın ilk bilgisayarı CSIRAC 1949’da faaliyete geçti. Baş programcı Geoff Hill, müzisyen bir aileden geliyordu ve ilk Avustralya Otomatik Hesaplama Makineleri Konferansı sırasında CSIRAC’ın tanıtımı hazırlıklarının bir parçası olarak bilgisayarı birkaç şarkı çalmak üzere programladı.
1952’de Cambridge Üniversitesi‘nde doktora adayı olan Alexander Douglas, Tic-Tac-Toe’nun bir versiyonu olan OXO bilgisayar oyununu tasarladı. Cambridge’nin EDSAC bilgisayarında oynanan OXO, oyunculara başlama veya makinenin ilk hareketini yapma seçeneği sunuyordu. EDSAC, hareketleri döner bir telefon kadranı kullanarak alıyor ve oyun tahtasını 35 x 15 nokta katot ışını tüpünde gösteriyordu. Ancak, OXO oyunu Cambridge dışında pek popüler olmadı.
1953-İngiltere’deki Manchester Üniversitesi’nde Tom Kilburn altında çalışan Richard Grimsdale ve Douglas Webb, 16 Kasım 1953’te transistörlü bir bilgisayarın prototipini geliştirdiler.
Whitehead ve Russell’ın Principia Mathematica’sından 38 teoremi kanıtlayacak bir program olan Logic Theorist üzerinde çalışmaya başlar. Logic Theorist , buluşsal yöntemler, liste işleme ve ‘arama olarak akıl yürütme’ dahil olmak üzere yapay zekaya birçok kritik kavram getirdi.
1956’da MIT araştırmacıları, günümüz bilgisayarlarının öncüsü olan doğrudan klavye girişiyle deneyler yapmaya başladı. Zamanın bilgisayar kullanıcıları genellikle delikli kartlar veya kâğıt bantlar kullanarak programlarını bilgisayara iletiyordu. Doug Ross, Flexowriter adlı elektrikle kontrol edilen daktilonun düşük maliyeti ve esnekliği nedeniyle bir klavye giriş aygıtı olarak işlev görebileceğini savundu. Beş ay sonra yapılan bir deney, MIT Whirlwind bilgisayarında klavye giriş cihazının ne kadar yararlı ve uygun olduğunu doğruladı.
İlk Yüksek Seviyeli Programlama Dili: FORTRAN (1957)
John Backus tarafından geliştirilen FORTRAN (Formula Translation), bilim ve mühendislik uygulamaları için kullanılan ilk yüksek seviyeli programlama dilidir. Bu, program yazımını daha kolay ve anlaşılır hale getirdi.
1957-DEC başlangıçta test, ölçüm, prototip oluşturma ve kontrol pazarları için elektronik modüller yapmak üzere kurulmuştur. Kurucuları Ken ve Stan Olsen ve Harlan Anderson‘du. Merkezi Maynard, Massachusetts’te bulunan Digital Equipment Corporation, bir zamanlar İç Savaş’ta savaşan askerler için battaniye ve üniforma üreten on dokuzuncu yüzyıldan kalma bir fabrikada 8.680 metrekarelik kiralık alanı devraldı. General Georges Doriot ve öncü risk sermayesi şirketi American Research and Development, şirketi 1957’de kurmak için DEC’in hisselerinin %70’ine 70.000 $ yatırım yaptı. Değirmen bugün hala bir ofis parkı (Clock Tower Place) olarak kullanılıyor.
1958’de telefon şirketleri, kendi anahtarlama merkezlerini birbirine bağlamak için dijital iletimi geliştirerek Kuzey Amerika’da hala kullanılan T1 standardını oluşturdu. 1980’lerde ise telefon şirketleri ticari müşterilere dijital hatlar kiralama hizmeti sunmaya başladı.
1959-MIT’nin Servomekanizma Laboratuvarı, bilgisayar destekli üretimi (CAM) göstermektedir. Okulun Otomatik Programlanmış Araçlar projesi, freze makinesi işlemlerini kontrol etmek için kullanılan bir dil olan APT’yi yarattı. Gösteride bir hava kuvvetleri generali, yeni teknolojinin ABD’nin “kimsenin üstesinden gelmek istemeyeceği bir savaş makinesi inşa etmesini” sağlayacağını iddia etti. Makine, her katılımcı için bir hatıra kül tablası üretti.
1960-Birkaç bilgisayar üreticisinden ve Pentagon’dan oluşan bir ekip, Ortak İş Odaklı Dil’in kısaltması olan COBOL’u geliştirdi. Spesifikasyonlarının çoğu, önceki FLOW-MATIC dilinden büyük ölçüde ödünç alınmıştır. Ticari kullanım için tasarlanan ilk COBOL çabaları, bilgisayar programlarının kolay okunabilirliğini ve makineden olabildiğince bağımsız olmayı hedefliyordu. Tasarımcılar, bir COBOL programının, bir derleyicinin var olduğu herhangi bir bilgisayarda yalnızca minimum değişikliklerle çalışacağını umdular.
COBOL’u oluşturan komitenin sabırsız üyesi Howard Bromberg, dilin geleceği endişesiyle bir mezar taşı yaptırdı. Ancak, COBOL hala hayatta ve 1997’deki bir araştırmaya göre, 200 milyar satırdan fazla kod içeriyor. Tüm iş yazılım kodlarının %80’ini oluşturuyor.
İlk Ticari Bilgisayar: IBM 360 (1964)
IBM 360, farklı modelleri ve uyumlu yazılımıyla ticari ve bilimsel hesaplamalar için kullanılabilen ilk büyük ölçekli bilgisayar ailesiydi. Bu, bilgisayarların iş dünyasında yaygınlaşmasını hızlandırdı.
Mikroçipler ve Kişisel Bilgisayarlar (1970’ler)
Mikroçip teknolojisinin gelişmesiyle birlikte, bilgisayarlar daha küçük ve uygun fiyatlı hale geldi. 1970’lerin sonlarında Altair 8800 gibi kişisel bilgisayarlar ortaya çıktı ve bu, kişisel bilgisayar devrimini başlattı.
İnternet’in Oluşumu ve Yaygınlaşması (1980’ler – 1990’lar)
İnternet, bilgisayarların birbiriyle iletişim kurmasını sağlayan bir ağdır. ARPANET’in gelişimi ve World Wide Web’in ortaya çıkmasıyla, bilgisayarlar arası iletişim ve bilgi paylaşımı devrimleşti.
Akıllı Telefonlar ve Mobil Hesaplama (2000’ler)
Mobil cihazlar, küçük ve taşınabilir bilgisayarların gücünü herkesin cebine getirdi. Akıllı telefonlar, bilgiye her zaman ve her yerde erişim sağlayarak iletişimi daha da kolaylaştırdı.
Bulut Bilişim (2010’lar)
Bulut bilişim, verilerin ve hesaplamaların internet üzerinde depolanması ve işlenmesini ifade eder. Bu, kaynakları paylaşmayı ve iş yükünü daha verimli bir şekilde yönetmeyi sağlar.
Yapay Zekâ ve Derin Öğrenme (2010’lar)
Derin öğrenme ve yapay zekâ alanındaki ilerlemeler, bilgisayarların karmaşık görevleri ve desenleri tanıma yeteneklerini artırdı. Bu teknolojiler, otonom araçlardan sağlık teşhisine kadar birçok alanda uygulama buldu.
Bilgisayarların tarihçesi, sürekli olarak gelişen ve dönüşen bir hikâyeye sahiptir. Bu makalede sadece bazı önemli kilometre taşlarını ele aldık. Ancak bilgisayar bilimi ve teknolojisinin daha pek çok detaylı aşaması bulunmaktadır.
Evet, uzunca bir makale oldu, halen bahsedilmesi gereken çok kısım var. Bizler oldukça kısaltarak yazmak istedik, keyifle okuduğunuzu umuyoruz.
@tarihlibilim
#tarih #bilim #yapayzeka #yapayzeka #artificialintelligence #alanturing #tarihlibilim