Ampul ne zaman icat edildi?
Bu soru size sorulduğunda muhtemelen aklınıza Edison ismi gelecek. Yıl konusunda net bir tarih vermeseniz de 1800’lerin sonu diyeceksiniz, biraz daha konuya hakimseniz, 1879‘da Thomas Edison tarafından icat edilmiştir diyebilirsiniz. Ampulün İcadı: Meğer Edison Değilmiş makalemiz başlıyor.
İlk Denemeler
İlkel atalarımız asırlar önce ucu tutuşturulan sopalar ile sonraları gaz lambası ile aydınlatma sorununu çözmüş, çok sonraları ise bugün bizim kullandığımız aydınlatma türleri kaşiflerin ellerinden geliştirilerek bizlerin kullanımına sunulmuştur. Bugün size ışığın keşfi Amerika’dan çok uzaklarda ve Edison’dan çok daha önce 1835 yılında İskoçya’da Dundee şehrinde James Bowman Lindsay tarafından desek.
Evet yine tarihe bilimsel bir yolculuk zamanı…
James Bowman Lindsay 1799 yılında İskoçya’da dünyaya gelmiş ve küçük yaşlardan beri bilime ilgi duyan biri olmuştur, çocukluğunda el dokumacılığı eğitimi almış olsa da ilerleyen yıllarda matematik, fizik ve astronomiye olan merakı onu 1829 yılında Watt Enstitüsü’nde Fen ve Matematik Öğretim Görevlisi olarak Dundee’ ye dönmesi ile sonuçlandı. Artık bilim konusunda araştırmaları ile tanınan bir mucit olarak da tanınmasını sağlamıştı.
Geliştirilmeler
Bugün kullandığımız akkor ampulden çok daha zayıf olsa da kullanmaya başladığı ampuller ilerleyen yıllarda çok fazlasıyla geliştirilecekti. Bugün yaşadığımız dönemde akkor ampul kullanımı oldukça azaldı, önce floresan sonra led kullanımı arttı. Öyle ki akkor ampul kullanımını yasaklayan devletler bile oldu. Brezilya, Venezuela, Birleşik Krallık ve Çin gibi daha birçok ülkede verimsiz olarak kabul edilerek kullanımdan kaldırılmıştır. Zaten yıllar içerisinde keşfetme arzusuyla akkor yerini floresana çoktan bırakmıştı.
Kompakt floresan ampul kıvrılmış cam boru ile sarılmış durağan argon gazlı cam çubuktur. 1856 yılında bu şekilde kullanılmaya başlanmış olsa da geliştirilmesi ve patentinin alınması zaman almıştır.
Flüoresan
1901 doğumlu Alman Bilim İnsanı Edmund Germer tarafından yüksek basınçlı bir buhar lambası icat etti, geliştirilmiş flüoresan lambayı ve yüksek basınçlı cıva buharlı lambayı geliştirmesi, daha az ısıyla daha ekonomik aydınlatmaya izin verdi. 1926 yılında patenti almak istemiş, 1927 patenti almıştır. Patent General Electric Company tarafından satın alınmıştır. Bu yeni ampulün evlerimize girmesi ise zaman almıştır, 1976 yılında küçültülüp, şekil verilerek ev ve iş yerlerinde yaygın kullanımı mümkün olmuştur.
Çalışma prensibi ise şu şekilde olmaktadır. Cam boru içerisinde bulunan durağan argon gazı ve az miktardaki sıvı halde cıva içeri elektrik akımı girdiğinde cıvanın atomlarına geçer, bu cıvayı buharlaştırır, cıva bu enerjiye tutunarak morötesi ışık halinde yayar. Bu morötesi ışık cam tüpün içindeki beyaz fosfor kaplamaya çarpınca morötesi ışıktan enerjiyi kaparak görünür bir ışık saçar, bu üretilen ışık, akkor ampulden gelen ışık ile aynı renktedir.
LED
Geçen yıllar içerisinde geliştirilen bu teknoloji çok sonraları yerini LED’e bırakmıştır. LED (Light-Emitting Diode, Işık Yayan Diyot) ise aslında icat ediliş bakımından yeni bir teknoloji değildir. Evet, LED ışık yayılması yine benzer tarihlerde Rusya’da o dönemki adı ile Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyetinde icat edildi. Oleg Vladimirovich Losev isimli bir radyo teknisyeni kullandığı diyotların yaydığı ışıkları fark ederek yeni bir şey keşfetmiştir. Yine bu keşfin gelişmeye, teknolojik müdahalelere ve evlerimize ulaşmasına zaman vardır. 1962 yılına gelindiğinde Amerika’da kullanımı yaygınlaşmış ve yıllarca var olmasına rağmen bilinirliliği bu tarihten sonra artmıştır. Sürekli geliştirilmeye çalışılan LED ampuller ile ilgili en yeni ve faydalı olan icat ise Verimli Mavi LED olmuştur.
2014 yılında biri Japon asıllı Amerikalı olan Shuji Nakamura ve diğer ikisi Japon olan Hiroşi Amano ve Isamu Akasaki tarafından keşfedilen bu Verimli Mavi LED yüksek parlaklığa ulaşabilmektedir ve en önemli özelliği ve Nobel Fizik Ödülü almalarına sebep olan çevre dostu bir icat olmasıdır.
Zaman akmaya devam ettikçe bizi ileride nelerin beklediğini bilmeden keşfetmeye devam… Ampulün İcadı: Meğer Edison Değilmiş makalemiz burada bitiyor, keyifle okuduğunuzu umuyoruz. 🙂
@tarihlibilim
#ampul #isigintarihi #lightbulb #Edison #led #floresan #edmundgermer #JamesBowmanLindsay #luminous #akkorampul #tarihlibilim